Poszkodowany

Poszkodowanym jest każda osoba, która w wyniku zdarzenia, wywołanego ruchem pojazdu mechanicznego, doznała szkody w postaci zniszczenia lub uszkodzenia mienia, utraty lub rozstroju zdrowia oraz której następstwem była śmierć.

Najczęściej do katalogu tych osób zaliczamy: pieszego, kierowcę pojazdu, pasażera pojazdu biorącego udział w zdarzeniu.

Podstawy prawne odpowiedzialności

Prawodawca polski uregulował podstawy prawne odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe wskutek wypadku komunikacyjnego w kodeksie cywilnym. Zasadą naczelną odpowiedzialności w dziedzinie czynów niedozwolonych jest wina (art. 415 k.c.), jednak odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem wszelkich pojazdów mechanicznych środków komunikacyjnych, poruszanych za pomocą sił przyrody oparta została na zasadzie ryzyka (art. 436 § 1 k.c.). Jest to zaostrzenie odpowiedzialności z uwagi na szczególne niebezpieczeństwo, jakie wiąże się z użyciem tych środków.

Odpowiedzialność cywilna to obowiązek ponoszenia konsekwencji za swe czyny. Sprawca musi więc naprawić wyrządzoną szkodę. Odpowiedzialność ta jest jednym z najistotniejszych rodzajów odpowiedzialności prawnej. Jest nieodłącznie związana z poniesieniem szkody przez poszkodowanego oraz sposobami jej naprawienia. O odpowiedzialności odszkodowawczej jednego podmiotu za szkodę doznaną przez inny podmiot możemy mówić, jeżeli podmiot doznał uszczerbku na swoim majątku lub w sferze swoich dóbr osobistych poprzez działanie lub zaniechanie innego podmiotu, który jest zobowiązany do naprawienia tej szkody. Odpowiedzialność jakiegoś podmiotu powstaje, gdy ziszczą się określone w systemie prawnym zdarzenia prawne. Należą do nich:

• zdarzenie czyli fakt powodujący wyrządzenie szkody,
• powstanie szkody,
• związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a wyrządzoną szkodą.

Pojęcie szkody

Szkodę możemy podzielić na szkodę na mieniu i szkodę na osobie. Szkoda na mieniu jest to szkoda, która w sposób bezpośredni dotyka poszczególnych składników majątku poszkodowanego, w wyniku której następuje zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów w najszerszym tego słowa znaczeniu u poszkodowanego. W związku z treścią art. 44 k.c. jako szkodę na mieniu można określić:

• trwałą utratę rzeczy,
• uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy,
• naruszenie wyodrębnionego prawa majątkowego.

Szkoda na osobie ma w istocie charakter niewymierny. Podlega wynagrodzeniu jedynie w sposób przybliżony. Jednakże w każdej szkodzie osobowej występuje element szkody materialnej (majątkowej), np. koszty leczenia, utrata zarobku, koszty zakupu nowych ubrań uległych uszkodzeniu na skutek wyrządzenia szkody, itp.

Szkoda ta nie polega na naruszeniu dóbr osobistych, jest więc to uszczerbek pozostający bez związku z osobą poszkodowanego. Przykładem przedmiotowej szkody jest np. utrata środka transportu przez podmiot nim gospodarujący, który nie tylko traci mienie ruchome (szkoda na mieniu) i ponosi koszty holowania, naprawy, co łącznie stanowi damnum emergens, ale także możliwości zarobkowania (utracone korzyści), tj. lucrum cessans.

Szkoda majątkowa osobowa nie dotyczy składników majątkowych poszkodowanego, lecz jest skierowana w stosunku do jego osoby. Jest ona konsekwencją naruszenia jego dóbr osobistych, wskutek czego w sposób pośredni dochodzi do negatywnych następstw w jego majątku. Cechą charakterystyczną jest to, że w sposób szczególny jest związana z człowiekiem, także jeszcze nie narodzonym. W kodeksie cywilnym został wyodrębniony zespół przepisów szczególnych art. 444 – 449 k.c., które dotyczą szkody osobowej. Szkoda na osobie może dotyczyć:

• uszkodzenia ciała,
• rozstroju zdrowia,
• pozbawienia życia,
• naruszenia innych dóbr osobistych poszkodowanego, np. naruszenie czci.

Uszczerbek na zdrowiu - zadośćuczynienie

Osoba, która w wyniku wypadku dozna uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, ma prawo wystąpić o zadośćuczynienie. Roszczenie o zadośćuczynienie przysługuje osobie, przeciwko której było skierowane zdarzenie. Ma na celu naprawienie krzywdy, czyli złagodzenie cierpień fizycznych i moralnych poszkodowanemu.

Obejmuje swym zasięgiem wszystkie, zarówno już doznane cierpienia fizyczne i psychiczne, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości. Ma więc ono charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za całą krzywdę doznaną przez poszkodowanego. Ma kompensować doznaną krzywdę, powinno więc stanowić odczuwalną wartość, ale nie może pozostawać w rażącej dysproporcji do przeciętnych warunków społecznych ani być oderwane od sytuacji życiowej i bytowej poszkodowanego. Roszczenie o zadośćuczynienie ma osobisty charakter. Wygasa w zasadzie z chwilą śmierci uprawnionego.

Koszty leczenia

Przy szkodach osobowych jednym z podstawowych roszczeń jest żądanie pokrycia wszelkich kosztów leczenia, pozostających w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, jeżeli są konieczne i celowe (art. 444 § 1 k.c.). Co ważne, o pieniądze na ten cel można wystąpić przed poniesieniem kosztów. W ramach odszkodowania poszkodowany może zażądać pokrycia m.in. następujących kosztów:

• zakupu leków,
• dodatkowego odżywiania w celu wzmożenia procesów leczniczych,
• opłat za wizyty lekarskie,
• opłat za zabiegi rehabilitacyjne,
• zakupu niezbędnego oprotezowania,
• dojazdów na wizyty lekarskie i konsultacje,
• zakupu sprzętu rehabilitacyjnego.

Nie jest to katalog zamknięty. W rachubę wchodzą wszelkie koszty leczenia w szerokim tego słowa znaczeniu.

Renta na zwiększone potrzeby

Renta z tego tytułu ma na celu wynagrodzenie szkody polegającej na konieczności stałych wydatków. Jeżeli osoba poszkodowana w wypadku wymaga długotrwale lub stale pomocy osób trzecich, musi zażywać leki, być poddana rehabilitacji, to ma tzw. zwiększone potrzeby. Potrzeby te oznaczają zwiększone wydatki, których pokrycie obciąża sprawcę szkody i jego zakład ubezpieczeń.

Renta z tytułu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość - Zmniejszenie widoków powodzenia na przyszłość może być samoistną przesłanką zasądzenia renty wyrównawczej. Musi się wyrażać także uszczerbkiem majątkowym, który polega na utracie innych korzyści majątkowych, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć przy pełnej sprawności organizmu. Renta z tytułu utraconego dochodu - Gdy w następstwie wypadku poszkodowany przez jakiś czas leczy się i przebywa na zwolnieniu chorobowym i często traci część swojego zarobku albo uzyskuje mniejszy dochód z prowadzonej działalności, to ma prawo wystąpić do zakładu ubezpieczeń z żądaniem pokrycia powstałej straty.

Jednorazowe odszkodowanie zamiast renty

Poszkodowany może, zamiast renty, wystąpić o przyznanie mu jednorazowego odszkodowania. Może ono zastąpić rentę w całości lub części. Wypłata odszkodowania zamiast renty jest szczególnie uzasadniona, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a jednorazowe odszkodowanie ułatwi mu wykonywanie innego zawodu (art. 447. k.c.).

Odszkodowania z tytułu śmierci

Uruchomienie roszczeń z art. 446 k.c. warunkuje śmierć poszkodowanego na skutek doznanego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Bez znaczenia jest natomiast w jaki czas po zdarzeniu nastąpiła śmierć poszkodowanego. Istotnym jest tylko związek przyczynowy między tym zdarzeniem a śmiercią. W skład tego roszczenia wchodzą:

• jednorazowe odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej,
• zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę,
• renta płatna w następstwie śmierci osoby poszkodowanej,
• zwrot kosztów leczenia i pogrzebu.